| Ddydd Gwener 8 Medi, bydd Theatr Volcano yn Abertawe yn cynnal noson i nodi 50 mlynedd ers y digwyddiadau a ddaeth i gael eu hadnabod fel 9/11 Chile, pan gafodd miloedd eu carcharu, eu harteithio, eu lladd neu ddiflannu yn y chwyldro militaraidd a ysgogwyd ac a ariannwyd gan yr Unol Daleithiau. Trefnir y noson gan aelod Wales PEN Cymru, José Cifuentes, a ddaeth i Gymru o Chile fel ffoadur gwleidyddol yn dilyn y coup, a bydd y digwyddiad yn cynnwys cerddoriaeth fyw a barddoniaeth, gan gynnwys perfformiadau gan Dafydd Iwan, cyfansoddwr “Cân i Victor Jara” a Patrick Jones, y bardd a ysgrifennodd y geiriau i ‘Even in Exile’, teyrnged bwerus James Dean Bradfield i’r canwr-gyfansoddwr a’r actifydd o Chile, Victor Jara, a lofruddiwyd yn Chile.
Mae Dr Rowan Williams wedi mynegi ei dristwch o beidio â gallu mynychu’r coffâd pwysig hwn oherwydd ymrwymiadau hirsefydlog mewn mannau eraill, ond mae Wales PEN Cymru yn falch o allu cyhoeddi llythyr byr o solidariaeth a anfonwyd gan y bardd, diwinydd a chyn Archesgob Caergaint i gefnogi’r digwyddiad.
|
On Friday 8th September, Volcano Theatre in Swansea will host an evening marking 50 years since events that have come to be known as the Chilean 9/11, when thousands were imprisoned, tortured, killed or disappeared in a military coup prompted and financed by the USA. Organised by Wales PEN Cymru member José Cifuentes, who came to Wales from Chile as a political refugee in the aftermath of the coup, the event will include live music and poetry, including performances by Dafydd Iwan, composer of the song “Cân i Victor Jara” and Patrick Jones, the poet behind ‘Even in Exile’, James Dean Bradfield’s powerful tribute to the murdered Chilean singer-songwriter and activist Victor Jara.
Dr Rowan Williams has expressed his sadness at not being able to attend this significant commemoration because of longstanding commitments elsewhere, but Wales PEN Cymru is pleased to be able to publish a short letter of solidarity sent by the poet, theologian and former Archbishop of Canterbury in support of the event.
|
|
“I lawer o bobl fy nghenhedlaeth, roedd hanes Chile yn y 1970au yn ysgytwad i gydnabod effeithiau llofruddiol a llygredig y Rhyfel Oer a chost ddynol enfawr geowleidyddiaeth lle gellid aberthu cyfreithlondeb democrataidd, diogelwch poblogaethau sifil, a rheolaeth y gyfraith i bawb ym mrwydr fyd-eang ideolegau. Ymladdodd yr Unol Daleithiau a’r hen Undeb Sofietaidd ill dau lawer o ryfeloedd dirprwyol gyda chyrff eraill. Ond mae cywilydd arbennig wrth i ni weld gwladwriaeth ddemocrataidd proffesedig yn mynd ati i gefnogi dymchwel llywodraeth etholedig, a chefnogi rhaglen o anghyfiawnder economaidd diegwyddor a gormes sadistaidd. Mae’n dal yn amhosibl gwybod gwir niferoedd y dioddefwyr yn Chile dan Pinochet. Ond roedd, ac mae pob dioddefwr unigol yn unigryw i’r rhai oedd yn eu hadnabod a’u caru, ac rydym yn cofio heddiw nid yn unig am y dioddefwyr hynny, yn hysbys ac yn anhysbys, ond am bawb sy’n dal i gael eu creithio gan garchariad ac artaith, am bawb nad yw eu tynged yn cael ei chofnodi, a phawb sy’n dal i ddioddef heddiw oherwydd y golled a’r trawma a ddioddefwyd ganddynt trwy dynged teuluoedd a ffrindiau. Ac mae’n rhaid i ni fod yn ymwybodol heddiw bod y grymoedd sy’n gyrru cenhedloedd tuag at dra-arglwyddiaeth ac erchyllter yn fyw ac yn iach ledled ein byd ac yn ein cymdeithas ein hunain. Rhaid i bob gweithred o gofio hefyd fod yn alwad i wyliadwriaeth ac yn wrthwynebiad o’r newydd at gamwedd. Bu llawer o feddylwyr Cristnogol yn America Ladin yn y dyddiau tywyll hynny yn siarad am sut y gallai’r cof gonest am ddioddefaint ddod yn bŵer ar gyfer trawsnewid – fel y mae yng ngweithredoedd canolog a syniadau’r ffydd Gristnogol. Ond gall credinwyr a’r rhai nad ydynt yn credu uno wrth ddal y cof hwn, a dal gafael ar yr argyhoeddiad bod trawsnewidiad yn bosibl. Dyna a wnaiff y digwyddiad hwn, ac rwy’n anfon fy nymuniadau a’m bendithion cynhesaf at bawb sy’n cymryd rhan.” Yr Esgob Rowan Williams Mae’r holl docynnau ar gyfer y digwyddiad coffau yn Theatr Volcano wedi gwerthu. Fodd bynnag, ar ben-blwydd y coup – dydd Llun Medi 11 – bydd yr un lleoliad yn dangos ffilm ‘Missing’ gyda Jack Lemon a Sissy Spacek, sy’n rhoi cipolwg ar y coup a’r unbennaethdod. Mae tocynnau ar gyfer y ffilm ar gael yma.
|
“For many people of my generation, the history of Chile in the 1970s was a wake-up call to recognize the murderous and corrupting effects of the Cold War and the enormous human cost of a geopolitics in which democratic legitimacy, the security of civilian populations, and the rule of law for all could be sacrificed in the global battle of ideologies.
Both the US and the old Soviet Union fought many proxy wars with the bodies of others. But there is a special shamefulness in the spectacle of a professed democratic state actively supporting the overthrow of an elected government, and supporting a programme of unprincipled economic injustice and sadistic repression. It is still impossible to know the real numbers of the victims of Pinochet’s Chile. But each individual victim was and is unique to those who knew and loved them, and we remember today not only those victims, known and unknown, but all who are still scarred by imprisonment and torture, all whose fate is not recorded, and all who are still victims today because of the loss and trauma they endured through the fate of families and friends. And we must be aware today that the forces that drive nations towards tyranny and atrocity are alive and well throughout our world and in our own society. All acts of remembrance must also be calls to vigilance and renewed resistance to evil. Many Christian thinkers in Latin America in those dark days would speak about how the truthful memory of suffering could become a power for transformation – as it does in the central actions and ideas of Christian faith. But believers and non-believers alike can unite in holding up this memory, and holding on to the conviction that transformation is possible. That is what this event will do, and I send my warmest wishes and blessings to all involved.” Bishop Rowan Williams The commemoration event at Volcano Theatre is sold out. However, on the anniversary of the coup – Monday September 11 – the same venue will be showing ‘Missing’ starring Jack Lemon and Sissy Spacek, a film which gives insight into the coup and dictatorship. Tickets for the film showing are available here. |
